Ku ndodhen shumica e vullkanëve në Tokë?

Nga Joe Phelan, Live Science

Ka rreth 1,350 “vullkane potencialisht aktive në mbarë botën”, sipas Departamentit të Brendshëm të SHBA-së dhe pak më shumë se një e treta e tyre kanë shpërthyer  gjatë historisë.

Por ku ndodhen shumica e vullkaneve?

Nëse dëshironi të shihni një vullkan aktiv, ku do të kishit shanset më të mëdha për ta gjetur një të tillë?

“Shumica e vullkaneve të planetit ndodhen nën ujë, përgjatë sistemit 65,000 km të gjatë në kreshta në mes të oqeanit,” tha Ed Llewellin, një profesor i vullkanologjisë në Universitetin Durham në Mbretërinë e Bashkuar, për Live Science në një email.

“Rreth 80% e prodhimit të magmës së Tokës vjen nga vullkanet përgjatë këtyre kreshtave, të cilat zakonisht janë 3 deri në 4 km nën sipërfaqen e oqeanit”, shtoi ai. “Disa nga sistemi i kreshtave rreth 9,000 km,  kalon nëpër Paqësorin lindor, por gjithashtu kalon nëpër të gjithë oqeanet kryesore, duke përfshirë 16,000 km  përgjatë mesit të Atlantikut.”

“Mund të jetë e lehtë të harrohen këto vullkane,” tha Llewellin, sepse ato janë të fshehura  nën sipërfaqen e oqeanit dhe si rezultat, shpërthimet e tyre rrallë na prekin.

Por çfarë ndodh me vullkanet që janë mbi sipërfaqen e oqeanit?

“Nga vullkanet që janë në tokë, shumë prej tyre ndodhen rreth Oqeanit Paqësor,” tha Llewellin.

Si rezultat i këtij aktiviteti tektonik, Paqësori është shtëpia e Unazës së Zjarrit, një brez sizmik aktiv në formë patkoi 25,000 milje që është epiqendra e rreth 90% të tërmeteve në botë dhe 75% e vullkaneve aktive në botë.

Rreth Paqësorit, pllakat oqeanike të vjetra, të ftohta dhe të dendura “rrëshqasin nën pllakat kontinentale”, vuri në dukje Llewellin. Ndërsa këto pllaka zbresin përsëri në mantel, ato lëshojnë ujë nga mineralet e formuara në fundin e oqeanit dhe ky ujë bën që manteli sipër të shkrihet, duke prodhuar magmë.

“Magma ngrihet nga manteli mbi pllakën tjetër dhe gjen rrugën e saj përmes pllakës kontinentale të sipërme,” sipas Llewellin.

“Kjo është arsyeja pse ka varg vullkanesh në të gjithë Paqësorin, si Andet në Amerikën e Jugut, Kaskadat në Amerikën e Veriut, Aleutët midis Alaskës dhe Siberisë, e kështu me radhë.”

Në Paqësorin perëndimor, ato mund të formojnë zinxhirë ishujsh vullkanikë, si arkipelagu japonez dhe pjesa më e madhe e Melanezisë, një nënrajon i Oqeanisë në Paqësorin Jugor që përmban Fixhin, Vanuatu, Ishujt Solomon dhe Papua në Guinenë e Re, raporton abcnews.al.

Megjithatë, për shkak të natyrës së lëvizjeve tektonike, Paqësori nuk ka qenë gjithmonë një pikë e nxehtë vullkanike.  Në të vërtetë, 252 milionë vite më parë, Toka do të kishte qenë shumë më pak mikpritëse për shkak të shkallës së aktivitetit vullkanik që ndodhte në mbarë planetin.

Në këtë kohë, ndodhi ajo që mendohet të jetë ngjarja më e madhe e zhdukjes masive ndonjëherë, me rreth 96% të jetës detare dhe 70% të jetës tokësore, e cila u zhduk  kryesisht për shkak të shpërthimeve të fuqishme vullkanike, sipas një artikulli të vitit 2017 të botuar në revistën Nature.

Për fat të mirë për njerëzit dhe banorët e tjerë të Tokës, shpërthimet vullkanike nuk janë aq të shumta sa kanë qenë në të kaluarën.

“Gjatë gjithë historisë së Tokës, frekuenca e aktivitetit vullkanik ka rënë ndjeshëm. Toka e hershme ka qenë shumë më e nxehtë se sot – aq e nxehtë sa mendojmë se ka pasur periudha kur e gjithë sipërfaqja e Tokës ishte e mbuluar me magmë. ”

Toka është shumë më e ftohtë  tani sesa ishte gjatë fazës së saj të magmës, dhe sipas Llewellin, vullkanet përfundimisht do t’i përkasin të kaluarës duke qenë se planeti duket se do të vazhdojë të ftohet me kalimin e kohës, raporton abcnews.al.

“Kjo ka ndodhur tashmë në hënë,” tha Llewellin. “Ajo është shumë më e vogël se Toka, dhe kështu u ftoh më shpejt.

Ka pasur aktivitet intensiv vullkanik në Hënë miliarda vite më parë – njolla të mëdha të errëta që shohim janë ‘dete’ gjigante të llavës së ngurtësuar  por ka qenë vullkanikisht’ i vdekur për rreth një miliard vite.”

Megjithatë, duket e pamundur që vullkanet të zhduken së shpejti. Në fakt, disa ekspertë kanë sugjeruar se mund të duhen 91 miliardë vite që bërthama e Tokës të humbasë të gjithë nxehtësinë e saj, që do të thotë se vullkanet ka të ngjarë të jetojmë shumë më gjatë se njerëzit, dhe madje mund të zgjasin më shumë se dielli, i cili ka të ngjarë të zhduket në 5 miliardë vite .

Pra, nëse jeni një vullkanolog i ri ose thjesht jeni kurioz se si mund të duket një shpërthim në jetën reale, ku është vendi më i mirë në botë për të shkuar?

“Nëse doni të shihni një shpërthim të vërtetë, duhet të shkoni në Stromboli, një ishull i vogël larg Italisë,” tha Llewellin.

“Ai ka shpërthyer, pothuajse pa pushim, për rreth 1500 vitet e fundit”.