Pse disa njerëz i kujtojnë ëndrrat e tyre, ndërsa të tjerët i harrojnë ato?!

Shkencëtarët kanë qenë prej kohësh të magjepsur nga arsyeja pse disa njerëz i kujtojnë ëndrrat e tyre, ndërsa të tjerët i harrojnë ato.

Një person mesatarisht e kalon rreth një të tretën e jetës së tij duke fjetur. Gjatë kësaj kohe, mendjet tona krijojnë botë të tëra – disa të shkëlqyera dhe të paharrueshme, ndërsa të tjerat ikin sapo zgjohemi. Po sikur të mund të përfitonim sa më shumë nga këto orë të humbura duke kujtuar më shumë nga ëndrrat tona?

Hulumtimi i ri mbi arsyen pse ne ëndërrojmë, kush i kujton më mirë ëndrrat dhe si të përmirësojmë kujtesën e ëndrrave, po çmitizon dhe thyen ngadalë misterin e këtij fenomeni të pakapshëm.

Pse disa njerëz i mbajnë mend ëndrrat?

Të gjithë ëndërrojnë çdo natë, por jo të gjithë i mbajnë mend ëndrrat e tyre. Një studim i vitit 2025, i kryer nga Shkolla IMT për Studime të Avancuara Lucca në Itali, tregon se rikujtimi i ëndrrave reflektohet nëpërmjet ndërveprimit të tipareve njohëse, qëndrimeve personale dhe dinamikës së gjumit.

Studiuesit kanë zbuluar se disa elemente, nga faktorët mjedisorë te karakteristikat individuale, përcaktojnë aftësinë për të kujtuar ëndrrat. Studimi arriti në përfundimin se pjesëmarrësit që ishin të prirë për të ëndërruar dhe për të menduar gjëra të ndryshme dhe që kishin një qëndrim pozitiv ndaj ëndrrave, kishin më shumë gjasa të mbanin mend ëndrrat e tyre.

– Tiparet e personalitetit si hapja ndaj përvojës, kreativiteti dhe kufijtë e dobët psikologjikë… parashikojnë rikujtim më të madh të ëndrrave, ndërsa neurotizmi shoqërohet me një frekuencë më të lartë të rikujtimit të makthit – thotë doktoresha Valli, e cila nuk ishte pjesë e studimit.

Pjesëmarrësit më të rinj dhe ata që flinin më lehtë për periudha më të gjata kohore kishin shkallë më të lartë të kujtimit të ëndrrave.

Pjesëmarrësit më të moshuar shpesh nxiteshin nga ndjenja se kishin ëndërruar, por humbnin kujtesën e vetë ëndrrës, një fenomen i quajtur “ëndërrimi i bardhë”.

Edhe stinët luajnë një rol. Pjesëmarrësit mbanin mend më pak ëndrra në dimër sesa në pranverë dhe vjeshtë, të cilat autorët arritën në përfundimin se mund të shkaktoheshin nga luhatjet në ciklet e gjumit, ekspozimi ndaj dritës ose humori.

Ëndrrat si porta drejt së ardhmes

Qytetërimi i lashtë kinez nuk ishte e vetmja kulturë që besonte se ëndrrat mund të parashikonin të ardhmen.

– Ëndrrat paranjohëse janë një aspekt shumë i zakonshëm i përvojës njerëzore – thotë dr.Eric Wargo, një shkrimtar shkencor që mori doktoratën në antropologji në Universitetin Emory. Ai vuri në dukje se një e treta deri në gjysma e të anketuarve thanë se kishin ëndrra paranjohëse dhe pothuajse të gjitha kulturat besojnë se këto ëndrra përmbajnë të vërtetën. Ai beson se grumbullimi i provave dhe i dëshmive të individëve është i mjaftueshëm për shqyrtim serioz.

Dr. Wargo beson se provat më bindëse për parashikimin e ëndrrave nuk janë në laboratorët psikologjikë, por në kërkimet e reja të fizikës që eksplorojnë “retrokauzimin” – koncepti që ngjarjet e së ardhmes mund të ndikojnë në të kaluarën. Dhe në të vërtetë, zbulimet e fundit në llogaritjen kuantike, biologjinë kuantike dhe fizikën kuantike mund të jenë afër mekanizmave të mundshëm se si informacioni mund të udhëtojë prapa në kohë.

Proceset kuantike mund të shpjegojnë se si truri ynë përpunon informacionin gjatë gjumit. Kur ëndërrojmë gjatë gjumit REM, neuronet rilidhen ndërsa kujtimet formohen dhe konsolidohen. Ky proces varet nga mikrotubulat – struktura të vogla tubulare brenda qelizave të trurit që disa studiues besojnë se mund të funksionojnë si kompjuterë kuantikë.

Nëse mikrotubulat janë vërtet kompjuterë kuantikë në miniaturë, vuri në dukje Dr Wargo, ata mund të dërgojnë informacion prapa në kohë, duke lejuar që përvojat e ardhshme të ndikojnë në mënyrë delikate tek ne – duke u shfaqur në ëndrra, kreativitet ose modele të pavetëdijshme të mendimit.

– Mendoj se paranjohja është ndoshta një aspekt i kujtesës – “kujtesa për gjërat (nga) e ardhmja”. Ëndrrat kodojnë në mënyrë mnemonike “kujtime nga e ardhmja”, si dhe ngjarjet e fundit (të shkuara) – thotë Dr. Wargo.

Si të përmirësoni kujtesën e ëndrrave

Studime të shumta kanë treguar se mbajtja e një ditari ëndrrash përmirëson kujtesën tonë, si dhe ndryshon me vetëdije qëndrimin tonë ndaj kujtesës së ëndrrave. Përveç kësaj, pelin tradicionalisht njihet për përmirësimin e besueshëm të ëndrrave dhe kujtesës së ëndrrave, transmeton Telegrafi.

Dr Zhang, Dr Valli dhe Dr Wargo rekomandojnë praktikë të vazhdueshme për të përmirësuar rikujtimin e ëndrrave. Pasi shkruani ëndrrat tuaja në detaje në një ditar të datës, Dr. Vargo thotë të rilexoni shënimet tuaja nga ai mëngjes dhe ditët e mëparshme para se të flini, gjë që është një hap kyç në krijimin e një kujtese më të mirë që njerëzve shpesh u mungon. Ai inkurajon të menduarit për lidhjet midis ëndrrave në ditarin tuaj dhe përvojave në jetën tuaj të zgjuar.

Dr. Wargo rekomandon gjithashtu krijimin e një praktike të përditshme meditimi për të zhvilluar ndërgjegjësimin dhe përqendrimin e vëmendjes në vend që të endeni në monologun e brendshëm ose shpërqendrimet. Shkëputja nga pajisjet shpërqendruese mund të ndihmojë gjithashtu në zhvillimin e këtij fokusi, shtoi Dr. Wargo. Në mënyrë të ngjashme, doktor Zhang këshillon të zgjoheni pa alarm, sepse rritja e kortizolit e shkaktuar nga një zhurmë e papritur çon në harresën e menjëhershme të gjumit.

Qofshin të përkohshme apo të gjalla, të harruara apo të regjistruara me kujdes, ëndrrat formojnë mendjet tona dhe jetën e zgjuar në mënyra që ne sapo kemi filluar t’i kuptojmë. Ato na ndihmojnë të përpunojmë emocionet, të eksplorojmë ide të reja, të reagojmë në mënyrë më efikase ndaj rrezikut dhe, ndoshta, të shohim të ardhmen. Me vëmendjen e duhur, ne mund të jemi në gjendje të zhbllokojmë më shumë nga bota jonë e ëndrrave.