“Syri i Horusit,” një paraqitje e një syri të stilizuar që sheh drejt përpara, gjendet kudo në Egjiptin e lashtë. Ky simbol shihet shpesh në vendvarrimet e lashta, veçanërisht në një lloj hajmalie të njohur si wedjat (ose udjat). Ndonjëherë, Syri i Horusit gjendet edhe mbi arkivole apo brenda kapelave të varreve.
Por çfarë është Syri i Horusit dhe çfarë kuptimi kishte për egjiptianët e lashtë?
Sipas mitologjisë egjiptiane, Horusi ishte djali i Osirisit, zotit të botës së nëndheshme. Horusi luftoi me xhaxhain e tij, Setin, për të vendosur se kush do të ishte sundimtari i Egjiptit. Gjatë betejës, Seti ia gjymtoi syrin e majtë Horusit. Por në fund, Horusi e fitoi betejën, u bë sundimtari i Egjiptit dhe eventualisht e rikuperoi syrin e tij të majtë. Ai u rikthye në gjendjen e mëparshme “nga Thothi me kokë ibisi, zoti i mençurisë,” tha Emily Teeter, bashkëpunëtore kërkimore në Qendrën Polake të Arkeologjisë Mesdhetare, në një email për Live Science.
Përshkrimet e këtij syri të majtë u bënë simboli i fuqishëm i njohur si Syri i Horusit.
“Wedjat-i është një nga hajmalitë më ikonike nga Egjipti i lashtë,” tha Kei Yamamoto, egjiptolog në Universitetin e Torontos, në një email për Live Science. “Amuleti wedjat lidhet me shërimin dhe mbrojtjen. Kjo është ndoshta arsyeja pse ky lloj amuleti gjendet në shumë vendvarrime, shpesh i vendosur në mbështjelljet e mumieve.”
Qytetërimi egjiptian i lashtë zgjati për më shumë se 3000 vjet, dhe praktikat që lidhen me Syrin e Horusit ndryshuan me kalimin e kohës.
“Në periudhat e mëvonshme, një wedjat i madh prej dylli vendosej mbi anën e majtë të barkut, aty ku balsamuesi bënte prerjen gjatë procesit të mumifikimit, me qëllim për të thirrur shërim dhe mbrojtje për atë zonë të ndjeshme,” tha Yamamoto. Kjo praktikë bëhej gjatë mijëvjeçarit të parë para Krishtit.
Syri ishte një shenjë kaq “menjëherë e dallueshme” e mbrojtjes dhe shëndetit, saqë “u bë një metaforë për ‘tërësinë’ dhe mirëqenien praktike,” tha Penny Wilson, profesoreshë e arkeologjisë në Universitetin e Durhamit në Mbretërinë e Bashkuar, në një email për Live Science.
Lidhja e Syrit të Horusit me mirëqenien “mund të zbatohej në një sërë konceptesh të tjera, përfshirë ujërat e Nilit, Egjiptin si një tërësi, shërimin dhe ofertat ushqimore të plota,” tha Wilson.
Syri i Horusit lidhej gjithashtu me rritjen dhe zvogëlimin e hënës, gjë që mund të ketë ndikuar në rritjen e popullaritetit të tij, tha Gyula Priskin, historian i lashtësisë në Universitetin e Szegedit në Hungari. Historia e syrit të majtë të Horusit që u dëmtua dhe u rikthye lidhej shpesh me mënyrën se si hëna rritet dhe zvogëlohet, veçanërisht gjatë mijëvjeçarit të dytë dhe të parë para Krishtit.
“Megjithëse Syri i Horusit ishte një simbol kompleks me shumë kuptime dhe që paraqitej në shumë role, lidhja e tij me hënën ndoshta kontribuoi ndjeshëm në popullaritetin e tij,” tha Priskin për Live Science në një email.
Kur u shfaq për herë të parë Syri i Horusit?
Hajmalitë vedjat u shfaqën për herë të parë rreth vitit 2200 para Krishtit, dhe Syri i Horusit gjithashtu filloi të vizatohej në arkivole dhe në kapelat e varreve rreth të njëjtës kohë, tha Yamamoto. “Në këto raste, studiuesit besojnë se sytë jo vetëm që ofronin mbrojtje magjike për të ndjerin, por gjithashtu i lejonin ata të shikonin drejt botës së të gjallëve.”
Nuk është e qartë pse Syri i Horusit u shfaq rreth kohës së dinastisë së gjashtë. Yamamoto vuri në dukje se në atë kohë, egjiptianët e lashtë filluan të shkruajnë një seri tekstesh fetare në muret e piramidave. Kjo sugjeron se egjiptianët e lashtë kishin filluar të “kanonizonin” besimet e tyre fetare, tha Yamamoto. Kjo mund të ketë “çuar në zhvillimin dhe përhapjen e motiveve të reja fetare” si Syri i Horusit.
Wilson theksoi gjithashtu se Syri mund të lidhet me kozmetikën fetare. “Ne e dimë se që nga kohët e hershme, galena dhe malahiti ishin kozmetikë të fuqishme mbrojtëse që aplikoheshin në sy, kështu që syri vedjat mund të ketë qenë një mënyrë për të vizualizuar syrin e mbrojtur,” tha Wilson.
Cilado qoftë arsyeja për krijimin e tij, Syri i Horusit u bë një simbol i lidhur ngushtë me Egjiptin e lashtë. Sipas Wilson-it, ai është “shumë i gjithanshëm. Shumë në stilin egjiptian. Shumë i fuqishëm.” / Live Science – Syri.net
Discussion about this post